بیماری‌های بافت‌های نگهدارنده اطراف دندان معمولا بدون درد بوده و ممكن است پیشرفتی آهسته یا كاملا سریع داشته باشند.بدون معاینه منظم دندان‌ها، ممكن است با آسیب شدید لثه‌ها و استخوان‌های آرواره، از بیماری بافت‌های نگهدارنده اطراف دندان‌های خود مطلع نباشید در این صورت از دست رفتن دندان غیرقابل اجتناب خواهد بود.

جرم‌های دندانی؛ مجرم درجه یك

بیماری‌های بافت‌های اطراف دندان بر اثر انواعی از باكتری‌های موجود در پلاك (لایه‌های چسبنده بی‌رنگی از باكتری‌ها كه به طور مداوم روی دندان‌ها تشكیل می‌شود) به وجود می‌آید.

این باكتری‌ها سمومی‌ از خود ترشح می‌كنند كه لثه‌ها را تحریك كرده و منجر به از هم گسیختگی اتصال بافت‌های لثه به دندان‌ها می‌شود.به مرور زمان این سموم می‌تواند بافت‌های لثه را از بین ببرد و با پیشرفت عفونت به ضایعات استخوانی منجر شود.چنانچه پلاك روی دندان برداشته نشود، می‌تواند با مواد دیگر تركیب شده و به رسوب سخت و متخلخلی به نام جرم یا «باره» تبدیل شود.

جرم روی سطح دندان و بالای خط لثه ممكن است در بیماری‌های بافت اطراف دندان دخالتی نداشته باشد، اما وجود جرم روی سطح ریشه دندان و زیر لثه‌ها، برداشتن پلاك و باكتری‌های جدید را دشوارتر می‌كند.برخلاف این‌كه پلاك را خود فرد نیز می‌تواند از سطح دندان بردارد، اما جرم یا باره دندان فقط توسط دندانپزشك یا بهداشت كار دندان برطرف می‌شود.

مراجعه به دندانپزشك؛ تنها راه تشخیص

دندانپزشك با ویزیت‌های دندانپزشكی منظم می‌تواند بیماری‌های بافت‌های اطراف دندان را در مراحل اولیه، قبل از صدمه دیدن غیرقابل برگشت استخوان‌ها و دندان‌ها تشخیص دهد.

این بیماری‌ها پیشرونده بوده و ابتدا علائم ناراحت‌كننده‌ای ایجاد نمی‌كند تا در مورد وجود مشكل به شما هشدار دهد.با این همه، درد در مراحل پیشرفته یا در بیماری‌های با پیشرفت سریع ممكن است رخ دهد بنابراین آنقدر صبر نكنید كه دندان درد به سراغتان بیاید.

دندانپزشك در طول معاینات عمومی، لثه‌های شما را از نظر مشكلات بافت‌های اطراف دندان معاینه و با استفاده از وسیله‌ای به نام سوند پریودونتال، اتصال بافت لثه به دندان، عمق شیار بین لثه‌ها و دندان‌ها و عمق پلاك‌ها را اندازه‌گیری می‌كند. همچنین ممكن است برای بررسی تخریب استخوان نیاز به گرفتن عكس رادیوگرافی پیدا شود.

جرمگیری؛ قدم اول درمان

شیوه درمان بیماری‌های بافت اطراف دندان بستگی به نوع بیماری و پیشرفت آن دارد. علاوه بر برنامه درمانی، رعایت بهداشت روزانه دهان برای موفقیت هر نوع درمان بافت‌های اطراف دندان ضروری است.

نخستین قدم معمولا پاكسازی كامل است كه شامل جرمگیری برای برداشتن پلاك‌ها و جرم زیر خط لثه است. در برخی موارد نیزممكن است جفت‌شدگی دندان‌ها احتیاج به تنظیم كردن داشته باشد.

همچنین برای كمك به كنترل رشد باكتری‌های زیر لثه كه از خود سم تولید كرده و باعث التهاب بافت‌های اطراف دندان می‌شوند، استفاده از آنتی‌بیوتیك‌ها یا شستشو با مواد ضدعفونی‌كننده توصیه می‌شود.

در صورت پیدایش پلاك عمیق (بیش از چهار تا شش میلی‌متر) ممكن است به عمل جراحی فلاپ احتیاج شود، زیرا باقی‌ماندن پلاك‌ها زمینه را برای ایجاد عفونت و تخریب استخوان فراهم می‌كند.

در این تكنیك لثه را از روی استخوان بلند كرده و سپس در محلی جدید یا در وضعیتی جدید از نو بخیه می‌زنند تا تمیز نگه داشتن آن راحت باشد.

پیشگیری همیشه بهتر است

در صورت مراقبت مناسب و كافی، حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ها برای یك عمر امكان‌پذیر است، بنابراین برای پیشگیری از ایجاد این بیماری‌ها باید به نكات زیر توجه كرد:

ـ دندان‌ها را حداقل دو بار در روز مسواك بزنید. این كار پلاك دندان را برطرف می‌كند.

ـ مسواكی با پرز‌های نرم و كیفیتی خوب انتخاب كنید. مسواك سایش پیدا كرده یا ریش ریش شده یا با پرزهای سخت می‌تواند به لثه‌ها صدمه بزند.

ـ اطمینان حاصل كنید كه از محصولات مورد تایید دندانپزشكان استفاده می‌كنید تا ایمنی و اثر بخشی محصول تضمین شده باشد.

ـ از نخ دندان یا سایر تمیزكننده‌های بین دندانی برای كمك به زدودن پلاك از فضای بین دندان‌ها كه مسواك دسترسی به آن ندارد، استفاده كنید. ژنژویت را غالبا می‌توان به طور موفقیت‌آمیزی با مسواك‌زدن منظم روزانه و تمیزكردن بین دندان‌ها برطرف كرد.

ـ خمیر دندان‌ها و دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید برای كمك به پیشگیری دندان توصیه می‌شود. چنانچه در كنترل پلاك بالای خط لثه و ژنژویت احتیاج به كمك اضافی داشتید، دندانپزشك ممكن است علاوه بر روشی كه به طور روزانه برای حفظ بهداشت دهان به كار می‌برید،استفاده از یك دهان شویه ضد میكروبی مورد تایید ADA را به عنوان روشی موثر توصیه كند.

ـ رژیم غذایی متعادلی برای سلامت عمومی ‌بدن خود داشته باشید و از گروه‌های غذایی اصلی مانند نان‌ها، حبوبات و سایرغلات، میوه‌ها، سبزی‌ها، گوشت‌ها، گوشت پرنده‌ها، ماهی‌ها، شیر، پنیر و ماست استفاده كنید؛ این غذاها، پروتئین‌ها، كربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب كافی مورد نیاز بدن را فراهم می‌‌كنند.

ـ طبق برنامه‌ای منظم به دندانپزشك مراجعه كنید، زیرا دندانپزشك و بهداشت كار دهان و دندان تكنیك‌های مناسبی برای مسواك‌زدن به شما نشان و پرسش‌های شما را پاسخ می‌دهند و برنامه مناسبی برای معاینات عمومی‌ به شما توصیه می‌كنند.

نشانه‌های بارز بیماری لثه

شما با یادگیری علائم هشداردهنده می‌توانید در مبارزه علیه بیماری‌های بافت‌های نرم اطراف دندان به دندانپزشك و خودتان كمك كنید، بنابراین اگر هریك از علائم زیر را مشاهده كردید، فورا به دندانپزشك مراجعه كنید:

ـ لثه‌هایی كه به آسانی خونریزی می‌كنند.

ـ لثه‌های قرمز، متورم و دردناك

ـ لثه‌هایی كه از دندان‌ها عقب‌نشینی كرده‌اند.

ـ بیرون‌زدن چرك از بین دندان‌ها و لثه‌ها هنگام فشاردادن لثه‌ها

ـ بد بویی یا بدمزگی دائمی‌ دهان

ـ فاصله افتادن یا لق‌شدن دندان‌های دائمی

ـ هر نوع تغییر در جفت‌شدن دندان‌های بالا و پایین هنگام گاز زدن

ـ هر نوع تغییر در نشستن دندان‌های مصنوعی روی لثه

با وجود این، ممكن است شما دچار بیماری‌ بافت‌های اطراف دندان شوید و در عین حال هیچ‌یك از این علائم را نداشته باشید.

بیشتر مردم با وجود ابتلا به بیماری‌های بافت اطراف دندان، دردی احساس نمی‌كنند. به همین دلیل معاینه‌های عمومی‌‌ منظم شامل بررسی امتحان بافت‌های اطراف دندان اهمیت دارد.

التهاب لثه؛ شایع‌ترین بیماری بافت اطراف دندان

شكل‌های مختلفی از بیماری‌های لثه‌ای و بافت‌های اطراف دندانی وجود دارد كه شایع‌ترین آنها التهاب لثه و بافت‌های نگهدارنده اطراف دندان است. التهاب لثه (ژنژویت) اولین مرحله بیماری بافت‌های اطراف دندان بوده و قابل برگشت است.

با وجود این، در صورت عدم معالجه ممكن است به بیماری‌های وخیم‌تری منجر شود. پریودنتیت یا التهاب بافت‌های اطراف دندان نیز مراحل پیشرفته‌تر بیماری‌های اطراف دندان است.

در این حالت، لثه‌ها، استخوان و سایر ساختارهایی كه از دندان‌ها محافظت می‌كنند، آسیب می‌بینند و ممكن است موجب شل‌شدگی و افتادن دندان‌ها شوند یا فرد بیمار احتیاج به كشیدن آن پیدا كند. در این مرحله برای پیشگیری از ضایعات دندانی به درمان‌های پیچیده‌تری احتیاج است.

اگر چه بیماری‌های اطراف دندان بر اثر پلاك ایجاد می‌شود، تعدادی از عوامل دیگر نیز می‌تواند احتمال خطر،شدت و سرعت پیشرفت این بیماری‌‌ها را افزایش دهد؛ به عنوان مثال افرادی كه تنباكو می‌كشند یا می‌جوند در مقایسه با افرادی كه اصلا تنباكو مصرف نمی‌كنند، به احتمال بیشتر و با شدت بیشتری دچار بیماری‌های بافت اطراف دندان می‌شوند.

پل‌ها و نامرتبی دندان‌ها و پرشدگی‌های ناقص دندان نیز در انباشتگی پلاك و افزایش احتمال ایجاد بیماری‌های بافت‌ اطراف دندان دخالت دارند.عاداتی كه در آن فشار زیادی به دندان‌ها وارد می‌آید، مانند دندان قروچه كردن یا ساییدگی دندان‌ها نیز ممكن است روند تخریب استخوان‌های حمایت‌كننده را تسریع بخشد.

در ضمن رژیم غذایی نامتعادل نیز ممكن است باعث افزایش شدت و سرعت پیشرفت بیماری‌های بافت اطراف دندان شود.تحقیقات نشان می‌دهد رژیم غذایی نامتعادل نیز باعث می‌شود بافت‌های دهان مقاومت كمتری نسبت به عفونت داشته باشند.